عضوریت ایران در سازمان همکاری شانگهای، معرفی
زمینههای همکاری کشورهای عضو سازمان شانگهای
همکاریهای اعضای سازمان را در سه زمینه میتوان مورد بررسی قرار داد.
- سیاسی امنیتی
- اقتصادی
- اجتماعی
۱. همکاری در زمینههای سیاسی و امنیتی
- اتخاذ مواضع مشترک در سیاست خارجی و اتخاذ سیاستهای مشترک در مسائل منطقهای و بینالمللی
- اقدام مشترک در زمینه مبارزه با تروریسم، افراطگرایی، جداییطلبی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، قاچاق سلاح و مهاجرت غیرقانونی
- همکاری در زمینه کنترل تسلیحات و خلع سلاح.
۲. همکاری در زمینه اقتصادی، بازرگانی و تجاری
- تقویت و گسترش همکاریهای اقتصادی و منطقهای
- گسترش تجارت، سرمایهگذاری و ایجاد محیط مناسب برای رسیدن به جریان آزاد سرمایه، کالا و خدمات در کشورهای عضو
- برداشتن موانع در جهت گسترش و تقویت حمل و نقل جادهای
- تبادل اطلاعات در زمینههای گوناگون
- همکاری در زمینه ترانزیت انرژی
- مدیریت منابع آب در منطقه.
۳. همکاری در زمینه اجتماعی:
- همکاریهای آموزشی، ورزشی، بهداشت، گردشگری و تبادلات فرهنگی
اهداف ایجاد سازمان شانگهای و وظایف کشور های عضو
مهمترین اهداف و وظایف سازمان همکاری شانگهای عبارتند از:
- ۱) تقویت اعتماد متقابل، دوستی و حسن همجواری میان کشورهای عضو برای تثبیت همکاریهای چندوجهی در زمینههای اقتصادی و سیاسی؛
- ۲) همکاری مشترک برای مقابله با تروریسم، جداییطلبی و افراطگرایی در تمام اشکال آن.
- ۳) تشویق همکاریهای منطقهای در زمینههای مختلف سیاسی، تجاری، اقتصادی، دفاعی، محیط زیست، فرهنگی، علمی، فنآوری، آموزشی، انرژی، حمل و نقل و غیره.
- ۴) اقدام مشترک و مشارکت جمعی برای ایجاد رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متوازن و جامع در منطقه، بهمنظور افزایش استانداردها و ارتقای شرایط زندگی در کشورهای عضو؛
- ۵) هماهنگی رهیافتها برای تعامل در اقتصاد جهانی؛
- ۶) تقویت همکاری با سایر کشورها و سازمانهای بینالمللی؛
- ۷) همکاری در زمینه ممانعت از منازعات بینالمللی و حل مشکلاتی که جهان در قرن ۲۱ با آن مواجه خواهد شد.
روند ایجاد پیمان شانگهای و تشکیل سازمان همکاری شانگهای
در ۲۶آوریل سال ۱۹۹۶ میلادی در شهر شانگهای چین پنج کشور جمهوری فدراسیون روسیه، جمهوری خلق چین، جمهوری قزاقستان، جمهوری قرقیزستان و جمهوری تاجیسکتان با هدف تقویت اعتماد متقابل و خلع سلاح در مرزهای طولانی خود، تشکّلی بهنام “شانگهای”را تاسیس کردند. البته پیش از آن در سفر گورباچف رئیس جمهور وقت اتحاد جماهیر شوروی به چین در سال ۱۹۸۹، مذاکرات سطح بالایی در خصوص حل و فصل اختلافات مرزی آعاز شده بود، لیکن پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هرکدام از جمهوریها این مذاکرات را بهتنهایی پی گرفته بودند.
دو موافقتنامه امضاشده توسط سران پنج کشور قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان بهترتیب در سال ۱۹۹۶در شهر شانگهای و در سال ۱۹۹۷در شهر مسکو پیرامون اعتمادسازی در مناطق مرزی و خلاصه اسناد امضاشده در جریان نشستهای آلماتی (۱۹۹۸)، بیشکک (۱۹۹۹) و دوشنبه (۲۰۰۰)، مقدمات جدّی تقویت و گسترش تعاملات و همکاریهای دیپلماتیک و منطقهای این کشورها و زمینهساز حقوقی شکلگیری سازمان همکاری شانگهای گردید.
سرانجام در پنجمین اجلاس سران در شهر شانگهای چین در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۰ (۱۵ ژوئن ۲۰۰۱) کشورهای عضو شانگهای، جمهوری ازبکستان را نیز بهعضویت پذیرفتند و با امضای بیانیهای، تشکیل سازمان همکاری شانگهای را اعلام نمودند. یک سال بعد و در اجلاس سران در شهر پترزبورگ (ژوئن ۲۰۰۲)، ساختار سازمانی مورد توافق قرار گرفت و سند آن به امضا رسید؛ در آن سند، مباحث مربوط به تشکیلات حقوقی، سیاسی، اصول و اهداف سازمان مشخص گردید.
اعضای سازمان همکاری شانگهای (SCO) با داشتن مساحتی معادل ۳۰ میلیون و ۱۸۹ هزار متر مربع، سه پنجم از مساحت آسیا و با جمعیتی در حدود یک و نیم میلیارد نفر، چیزی حدود یک چهارم جمعیت کره زمین را در اختیار دارند.
همکاری اقتصادی کشورهای عضو، بهعنوان یکی از اولویتهای فعالیتی سازمان شانگهای، شناخته شده است. همکاریهای اقتصادی و تجاری در گام دوم پس از رفع مسائل امنیتی و سیاسی، مورد توجه قرار گرفت. در نخستین ملاقات سران کشورهای عضو در تاریخ ۱۴سپتامبر ۲۰۰۱در شهر آلماتی، یادداشتی بین این کشورها در مورد اهداف و محورهای اصلی همکاری اقتصادی و منطقهای و همچنین ایجاد شرایط مساعد در زمینه تجارت و سرمایهگذاری به امضا رسید.
فرصتهای اقتصادی شانگهای برای ایران عامل اصلی تمایل ایران به عضویت
در نتیجه عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای از چند جهت برای ایران منافع جدید اقتصادی در نظر گرفته شده بود از جمله
- ۱) حفظ و گسترش بازار مصرفی بزرگ و بادوام برای نفت و صادرات غیرنفتی و رفع نیازهای تکنولوژیکی و منابع مالی برای توسعه صنعتی، با توجه به ظرفیّت کشورهای عضو
- ۲) بهرهگیری از قدرت و توان اقتصادی و ظرفیتهای چین بهمثابه پل ارتباط میان شرق و جنوب شرق آسیا؛
- ۳) گسترش همکاریها در بستر متنوّعی از همکاریها نظیر انتقال خطوط مخابراتی، حمل و نقل کالا و ترانزیت انرژی؛
- ۴) ایجاد رویهای بهمنظور مبادله آزاد کالا و دستیابی به توافقاتی در زمینه اعطای امتیازات و معافیتهای مربوط به تعرفههای گمرکی؛
- ۵) توسعه گردشگری و تبادل هیاتهای بازرگانی و غیره.
روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای
تقاضای عضویت ایران در تاریخ ۱۰بهمن ۸۳ طی یادداشتی رسمی از سوی سفارت جمهوری اسلامی ایران در پکن به دبیرخانه سازمان منعکس گردید و در پایان نشست وزیران امور خارجه سازمان، پیوستن ایران بههمراه پاکستان و هند بهعنوان اعضای ناظر در اجلاس سران سازمان در شهر آستانه در تاریخ ۱۴ و ۱۵ تیرماه سال بعد امضا شد.
در حال تکمیل…
